Nước Bỉ (Belgium) là quốc gia nhỏ bé diện tích 30,158 km vuông nằm về phía Bắc nước Pháp. Dân số 10.5 triệu người nói 3 ngôn ngữ: vùng Flanders miền Bắc nói tiếng Hòa Lan, miền Nam vùng Wallonia nói tiếng Pháp và một nhóm nhỏ độ 70 ngàn người ở phía Ðông gần nước Ðức nói tiếng Ðức.
Ngày 22 tháng 3, 2016 khủng bố đã tấn công vào phi trường và nhà ga xe điện ngầm ở thủ đô Brussels của nước Bỉ khiến 34 người chết và hơn 200 người bị thương. Thành phố Brussels vốn rất thanh bình, dân chúng hiền hòa được tổ chức Liên Minh Âu Châu (European Union) đặt nhiều trụ sở nên cho dù EU không chính thức công bố nhưng người ta xem Brussels như là thủ đô của Liên Minh Âu Châu đại diện cho 28 quốc gia. Cuộc tấn công tại thành phố này khiến cho cả thế giới bàng hoàng và đồng thanh lên án tổ chức Hồi giáo cực đoan ISIS đã xác nhận chính là thủ phạm.
 Tháp Atomium tọa lạc trong công viên Heysel Park. |
Trên đường di chuyển ở Âu Châu tôi đã qua lại nước Bỉ nhiều lần nhưng dừng chân ở thủ đô Brussels chỉ một lần duy nhất mặc dù nơi đây có rất nhiều di tích đáng xem và tôi cũng có cô em bà con du học trước 1975 sống tại đây. Sau đây là ký sự ghi lại chuyến thăm viếng và khám phá về thành phố Brussels đã lưu lại cho tôi nhiều kỷ niệm thích thú khó quên.
Từ nước Anh chúng tôi qua eo biển Dover bằng phà lớn để sang nước Pháp vào buổi sáng mùa Xuân. Xe buýt của đoàn du lịch men theo bờ Bắc Hải đi về hướng Ðông lối nửa giờ sau đã đi vào lãnh địa nước Bỉ. Nước Bỉ có 67 km bờ biển, vùng phía Bắc giáp biển không có thành phố nào lớn chỉ là những làng đánh cá êm đềm, họ chuyên bắt con chem chép (mussels) là một loại sò vỏ màu đen làm món ăn truyền thống. Vùng đất giáp biển là bình nguyên bằng phẳng, mưa nhiều nên hoa lá xanh tươi, nhà cửa nho nhỏ nhưng tươm tất gọn gàng và đời sống dân chúng ở đây rất bình dị nhàn nhã, rảnh rỗi người ta ngồi quán cà phê ban ngày hay quán bia vào ban đêm.
Khi xe gần đến thành phố Brugge thì giã từ vùng biển xuôi Nam để vào Brussels là thủ đô đồng thời cũng là thành phố lớn nhất nước Bỉ. Dân số năm 2007 là 1 triệu 31 ngàn người, 90% nói tiếng Pháp, phần còn lại nói tiếng Hòa Lan. Về lịch sử Brussels được thành lập vào thế kỷ thứ 10 bởi cháu nội vua Charles I (774-814) hay còn được gọi là Charlemagne ông này là hoàng đế của nước Franks gồm các nước Pháp, Ðức và một số nước Trung Âu ngày nay. Thời Trung Cổ vùng nước Bỉ cũng như Brussels nằm dưới sự cai trị của những vương quốc hùng mạnh như Pháp, Ðức, Áo Hung cho đến năm 1830 mới độc lập thành một nước riêng biệt nhưng không có ngôn ngữ riêng. Sau Ðệ Nhị Thế Chiến Brussels là trung tâm chính trị của Âu Châu, nhiều tổ chức quốc tế đặt bản doanh như NATO và hiện nay giữ vai trò thủ đô Âu Châu nơi nhiều cơ quan của Liên Hiệp Âu Châu (EU) tọa lạc như tòa nhà của Hội Ðồng Liên Hiệp Âu Châu (European Union Council) và văn phòng của ông chủ tịch EU cũng hiện diện tại đây. Về chính trị Bỉ quốc theo chế độ quân chủ lập hiến, có vua và Quốc Hội có hai viện: Hạ Viện (Chamber of Representatives) các dân biểu có nhiệm kỳ 4 năm và Thượng Viện (Senate) các thượng nghị sĩ cũng do dân bầu lên. Quốc vương Bỉ hiện nay là Albert II lên ngôi từ năm 1993.
 Nhà thờ Ðức Bà xây năm 1872. |
Ðài kỷ niệm Atomium
Trước khi vào trung tâm thành phố chúng tôi được đưa đi xem kiến trúc Atomium tọa lạc trong công viên Heysel Park ở phía Bắc thành phố (cách trung tâm 7 km) cạnh xa lộ vòng đai. Atomium là một “đài kỷ niệm” (monument) được xây trong dịp Hội Chợ Thế Giới Brussels 1958 được thiết kế bởi André Waterkeyn, cao 102 mét (335 ft) với 9 trái cầu bằng thép nối kết với nhau tạo thành hình dạng một phân tử của chất sắt (có 9 nguyên tử) được nhân lên 165 tỷ lần.
Hôm nay ngày Chủ Nhật đầu mùa Xuân thời tiết lại ấm áp lạ thường nên dân chúng đổ xô đến công viên Heysel rất đông. Công viên rộng lớn cây cối xanh tươi và hồ nước tĩnh lặng, ngày xưa là khu rừng với lâu đài nhà vua được xây bên trong. Vào chơi công viên không phải trả tiền. Bãi đậu xe không còn chỗ trống nên thiên hạ đậu xe dọc theo lề đường, mỗi khi có một khoảng trống vừa đủ là có người chen vào, mỗi xe khít nhau những người lái xe bên Mỹ khó đậu được như vậy. Xe buýt du lịch có chỗ đậu riêng gần đài Atomium và chúng tôi chỉ có 15 phút xuống ngắm nghía bên ngoài chụp vài tấm ảnh kỷ niệm. Chín trái cầu lớn có đường kính 18 mét được nối nhau bằng những ống tròn và du khách có thể đi trong đó. Lên trên trái cầu cao nhất có cửa kính để nhìn xuống thành phố Brussels. Trục giữa thẳng đứng nối 2 trái cầu gần mặt đất nhất là ống của thang máy lên xuống. Khi xây Atomium cho hội chợ thế giới người ta dự trù đài chỉ lưu lại 6 tháng nhưng đến nay vừa đúng 50 năm Atomium vẫn còn và lâu dần thành biểu tượng cho thành phố Brussels khiến người ta không phá bỏ đi được. Khi quyết định lưu giữ vĩnh viễn, vào năm 2004 Atomium đóng cửa 2 năm để tu bổ trong đó có việc thay thế lớp vỏ bọc bên ngoài của mỗi trái cầu, trước kia là lớp nhôm đã phai màu thay bằng thép không rỉ (stainless steel) sáng loáng rất đẹp. Ðể có tiền tu bổ, ban quản lý đài cho bán những miếng nhôm cũ cho du khách làm vật kỷ niệm. Công tác tu bổ còn bao gồm việc nới rộng phòng trưng bày, nhà hàng và gian nhà nghỉ trưa cho các cháu học sinh vào du khảo (field trip). Khi đi ngang qua phòng trưng bày thấy hình gian hàng các quốc gia tham dự Hội Chợ Thế Giới Brussels 1958 trong đó có hình gian hàng Việt Nam Cộng Hòa với các sản phẩm thủ công và lá cờ vàng 3 sọc đỏ. Tôi còn nhớ cha tôi hồi năm đó có đến xem hội chợ này trong phái đoàn Công Giáo hành hương Lộ Ðức, ông có mua dĩa sứ kỷ niệm in hình đài Atomium. Hồi đó tôi nghĩ mình khó có cơ hội một ngày nào đến thăm nơi đây. Hôm nay đúng nửa thế kỷ sau tôi lại đến đây và dĩ nhiên cha tôi không còn nữa đã qua đời ở Việt Nam năm 1992.
 Ðường phố Brussels, thủ đô vương quốc Bỉ. |
Những tòa nhà dùng trong Hội Chợ Quốc Tế 1958 và trước đó là Hội Chợ 1930 ở phía Bắc đài Atomium vẫn còn để đó. Cạnh đài Atomium về phía Tây có công viên Mini Europe nơi đây xây lại những mô hình nhỏ theo tỷ lệ 1/25 gồm 300 tòa kiến trúc của 80 thành phố Âu Châu nhưng không có trong chương trình du lịch của chúng tôi. Cạnh Mini Europe là sân vận động và cầu trường King Baudouin Stadium xây xong năm 1930 nhân kỷ niệm 100 năm thành lập nước Bỉ. Cầu trường này rất lớn là nơi diễn ra những cuộc tranh tài thế giới gần đây nhất là giải bóng tròn Euro 2000.
Chúng tôi lên xe đi về hướng Nam đến một khu rừng cạnh Atomium có tên là Park Van Laeken được rào lại bằng hàng rào sắt, bên trong cây cối dầy đặc thấp thoáng phía xa một lâu đài. Ông trưởng đoàn cho biết đó là lâu đài hoàng gia Laeken (Royal Castle of Laeken) là nơi vua và hoàng gia trú ngụ. Nhà vua tiền nhiệm cũng rất thích những kiến trúc Ðông phương nên ông cho xây bên trong khu rừng thượng uyển một ngôi chùa Tàu và một tháp chuông Nhật Bản nhiều tầng bên cạnh là khu vườn cảnh Nhật đầy đủ cầu gỗ bắc ngang ao cá Koi và những cây thông Nhật. Xe chạy bên ngoài cũng có thể thấy ngôi chùa và tháp chuông bên trong vườn thượng uyển.
Hoàng cung và công viên Brussels
Từ công viên tháp Atomium tiếp tục theo hướng Nam để về trung tâm thành phố Brussels. Không biết ngày thường như thế nào nhưng hôm nay là ngày Chủ nhật đường sá xe cộ vắng vẻ chỉ lưa thưa người đi bộ. Ðường sá không rộng lắm, dốc cao thoai thoải, hai bên đường dinh thự, nhà phố sơn màu trắng êm đềm thanh thản. Giữa thành phố có một dòng sông nhỏ chảy qua theo hướng Ðông Bắc-Tây Nam, có một khúc sông trở thành sông ngầm và người ta xây đường sá bên trên ở khu trung tâm thành phố. Thành phố có nhiều nhà thờ cổ như nhà thờ Ðức Bà (Notre Dame Church of Laeken xây năm 1872) mà chúng tôi có dừng lại bên ngoài chụp ảnh. Cuối cùng chúng tôi ghé lại ở quảng trường dài và rộng như một đại lộ ở trước Hoàng Cung Brussels (Royal Palace of Brussels). Hoàng cung là một tòa nhà có kiến trúc Neoclassical giống như những lâu đài ở Paris, tường đá, mái lợp kim loại đồng qua thời gian trổ ten màu xanh. Mặt tiền chính diện như ta thấy hiện nay được xây vào khoảng 1900 dưới triều vua Leopold II trong khi phần lớn tòa nhà có niên đại vào cuối thế kỷ 18, tuy nhiên khu đất vườn cảnh một phần còn lại từ hoàng cung thời Trung Cổ. Tòa nhà thuộc tài sản quốc gia, người cư trú là vua Bỉ và hoàng gia nhưng đây chỉ là văn phòng nơi vua làm việc, hội họp, nghi lễ còn nơi cư ngụ thật sự vẫn là lâu đài Laeken bên cạnh đài Atomium chúng tôi vừa viếng qua.
 Hoàng cung Brussels của vương quốc Bỉ. |
Ðối diện hoàng cung phía Bắc quảng trường là công viên Brussels là công viên lớn nhất ở ngay trung tâm thành phố. Xung quanh ngoài hoàng cung còn có tòa nhà lập pháp Belgian Parliament và tòa Ðại Sứ Mỹ. Trong công viên cây cối xanh tươi trang trí nhiều bồn phun nước, tượng đá, cổng chào rất trang nghiêm. Trong mùa Hè mỗi cuối tuần đều có tổ chức những buổi hòa nhạc, văn nghệ miễn phí cho công chúng xem. Gần đó có nhà hát hoàng gia Théâtre Royal du Parc và nhà ga xe điện ngầm Park Metro Station cũng đầy dấu tích xưa cũ. Ngày xưa nơi công viên Brussels là lâu đài Koudenberg của những lãnh chúa thời Trung Cổ được trang hoàng nguy nga nhưng lâu đài đã bị thiêu rụi trong trận hỏa hoạn năm 1731 khi Brussels được cai trị bởi đế quốc Áo Hung đang thống lĩnh phía Nam Hòa Lan. Năm 1775, lâu đài được xây lại là tòa nhà dùng làm hoàng cung hiện nay, phần đất rộng còn lại nữ hoàng Áo Hung là Maria-Theresia rất thích vườn cảnh hoa lá cho biến thành công viên hoàng gia. Năm 1780, khán đài Waux-Hall được xây dựng cho những buổi hòa nhạc và khán giả có thể ngồi ngoài trời vừa thưởng thức âm nhạc vừa ăn uống thoải mái. Năm 1803, buổi dạ tiệc được tổ chức tại đây với 1,800 quan khách nhằm chào đón vinh danh Hoàng Ðế Napoléon và Hoàng Hậu Josephine. Tháng Chín 1830, công viên trở thành chiếc nôi cho nền độc lập của Bỉ quốc, sau khi chiếm rạp hát Opera, lực lượng cách mạng đã đánh nhau với quân Hòa Lan trong công viên và vua Hòa Lan là William I phải rời Brussels ngày 27 Tháng Chín mở đầu cho một quốc gia mới được khai sinh là Bỉ quốc.
Rời công viên thành phố chúng tôi được đưa về khách sạn NH Grand Palace Arenberg cách chừng 2 km ở phía trước nhà thờ hai thánh nam nữ St. Michael và Gudula. Nhà thờ màu đen cổ kính và to lớn nên được phong là vương cung thánh đường (cathedral). Thánh đường được xây từ năm 1226 và kéo dài đến 300 năm mới xong. Hôm nay là ngày Chủ Nhật lễ buổi chiều đang cử hành bên trong nhà thờ, giống như ở Việt Nam bổn đạo đứng tràn ra bên ngoài. Mặc dù là con chiên nhưng đang bận... du lịch không đi lễ được, Chúa vốn nhân từ, lòng lành vô cùng nên chắc là tha thứ, thông cảm nổi lòng của con chiên...ghẻ!
King's Gallery
Từ khách sạn muốn ra khu phố cổ trung tâm thành phố chúng tôi đi bộ về hướng Nam xuyên qua một thương xá cổ gọi là King's Gallery. Thương xá có mái che kín chỉ có một con đường ở giữa dài 200 mét, hai bên là những cửa hiệu thanh lịch bày bán những món đắt tiền như kim cương, nữ trang, đồng hồ, tranh tượng nghệ thuật. Phía trên trần cao lợp bằng kính trong màu xanh để lấy ánh sáng mặt trời nên du khách tản bộ phía dưới có ánh nắng rất dịu mát và ấm áp. Nguyên thủy thương xá được xây vào năm 1836 bởi kiến trúc sư trẻ tên Jean Pierre Cluysenaer người Hòa Lan nhằm thu hút khách thượng lưu đến mua sắm. Vị trí thương xá trước đây là những con hẻm tạp nhạp nằm giữa hai chợ dược thảo và chợ rau cải, dân giàu có ít khi dám vào. Ðể xây thương xá người ta phá bỏ những hàng quán lôi thôi nhếch nhác này trong đó có ngôi nhà “Maison des Orfèvres” (nhà thợ bạc) ở đầu đường Rue du Marché aux Herbes hiện nay, bà cụ sống từ lâu trong căn nhà đã chết vì xúc động khi nghe tin ngôi nhà sẽ bị phá bỏ. Một ông thợ hớt tóc có biệt danh “Mister Paneel” không chịu dời đi và dọa sẽ dùng dao cạo râu cắt cổ còn hơn là nhìn thấy tiệm tóc của mình bị san bằng!
 Bên trong thương xá cổ King's Gallery. |
Công tác xây cất được vua Leopold I đặt viên đá đầu tiên và để tỏ lòng tôn kính người ta đặt tên thương xá là King's Gallery. Khi hoàn thành thương xá rất lộng lẫy và thành công, nổi tiếng thời ấy là khu vui chơi mua sắm thanh lịch. Văn nhân thi sĩ nổi tiếng đương thời thường tụ tập nơi đây như Baudelaire, Alexandre Dumas, Victor Hugo, Apollinaire hàng ngày ngồi ở quán “Café de la Renaissance” (nay là quán “Taverne du Passage”). Một cửa hàng nổi tiếng khác ở số 23 của người Thụy Sĩ tên Jean Neuhaus chuyên làm kẹo ho, xi rô và marshmallows (bánh cái kén màu trắng) trị bệnh bao tử. Khoảng năm 1912, cửa tiệm ông ta nổi tiếng với chocolates pha trộn đậu phộng, trái cây và rượu rum. Ngày nay khi qua thương xá này vẫn còn thấy những quán cà phê, các cửa hiệu bán chocolates là một trong những món đặc sản của Brussels cùng với món bánh kẹp tàn ong waffle. Thương xá nguyên thủy đến năm 1950 bị phá bỏ vì quá cũ không hội đủ tiêu chuẩn an toàn theo luật lệ hiện hành và đã xây lại thương xá mới theo đúng theo kiểu cũ 1836.
Giữa thương xá và quảng trường Grand Place xưa kia là khu chợ rau nhưng ngày nay không thấy rau cải mà toàn là du khách đủ mọi quốc tịch với những hàng quán cà phê, bánh ngọt nhất là món bánh kẹp waffer ăn với xi rô hay kem béo ngọt (whipped cream). Người dân Âu Châu rất thích ăn ngọt, nơi nào cũng có tiệm kem và tiệm bánh nhưng số người mập quá khổ lại không nhiều bằng người Mỹ, có lẽ nhờ đi bộ nhiều, đi đâu cũng lái xe hơi như người Mỹ.
Quảng trường Grand Place
Rẽ sang phải đi về hướng Nam là đến quảng trường Grand Place, đặt chân đến đây là trời đã tối và những dãy nhà lầu cổ xưa vây xung quanh quảng trường đã lung linh ánh đèn huyền ảo. Họ thiết kế ánh đèn vàng không quá sáng trên những trụ đèn theo kiểu cổ những thế kỷ trước lúc đèn đường còn thắp bằng dầu. Chỉ trên nóc những tòa nhà mới có những ngọn đèn pha chiếu sáng những hình tượng, phù điêu bằng đá. Xung quanh quảng trường nổi bật hơn hết là Tòa Thị Chính cao vút ngọn tháp kiểu Gothic trên chóp (318 ft. hay 97 m) là tượng Thánh St. Michael là thánh bổn mạng của thành phố Brussels. Các tòa nhà kế bên là Bread House xưa kia là tiệm bánh mì, tòa nhà vua Charles V cũng cổ xưa chi chít những hoa văn, hình tượng trang trí. Có một tòa nhà đang tu sửa lại mặt tiền với những giàn giáo, lưới che bụi nhưng phía trước cũng được phủ bằng tấm hình chính diện ngôi nhà lớn bằng kích thước thật, ở xa du khách tưởng là kiến trúc thật chứ không phải chỉ là tấm hình lớn (sau đó trong chuyến đi sang các thành phố khác như Venice, Rome cũng gặp cảnh như vậy, chứ trước kia khi tu sửa bày ra toàn là những giàn giáo trông rất loang lổ xấu xí).
 Quảng trường thành phố Brussels Grand Palace. |
Quảng trường thật rộng lớn lát bằng đá là nơi dân chúng hội họp mỗi khi có việc cần. Ban đêm gió thoang thoảng rất mát, du khách lưa thưa, có bà bán hoa tươi đang dọn dẹp, một anh chàng ngồi đàn ghi ta vài cô gái ngồi nghe khúc khích cười. Trước hành lang lờ mờ vài cặp tình nhân âu yếm bên nhau thật tình tứ lãng mạn.
Trịnh Hảo Tâm
